Wetenschappelijk een succes, maar de honden worden in België niet operationeel ingezet

Gisteren vond in Neerhespen (Vlaams-Brabant) de laatste training plaats van COVID-19-speurhonden. De honden bleken zeer geschikt om het virus op te sporen, maar zullen in België niet ingezet worden.

Toen begin maart 2020 bekend werd dat er in de Parijse Faculteit Diergeneeskunde van Maison Alfort honden werden afgericht om COVID-19 op te sporen, werd in België een wetenschappelijk project opgestart om na te gaan in welke mate speurhonden dragers van COVID-19 konden onderscheiden van gezonde mensen.

Alle publieke instanties die met honden werken (Defensie, Brandweer, Federale politie, Civiele bescherming) bundelden de krachten om dergelijke testen te valideren. De UGent en de ULiège zorgden voor de wetenschappelijke ondersteuning.

Op basis van studies uit het buitenland landen werd beslist om met zweetstalen te werken. Zweetstalen bevatten immers geen virus, zodat mogelijke besmetting van de honden of bijkomende besmettingen van mensen (inclusief de hondenbegeleiders) vermeden kunnen worden.

De federale regering stelde in november 2020 een budget ter beschikking zodat in ziekenhuizen stalen konden worden verzameld en bewaard van corona-patiënten, om stalen te nemen bij PCR-bevestigde negatieve vrijwilligers, en voor scheikundige analyses om de vluchtige stoffen te bepalen die in het zweet van COVID-19-dragers wordt uitgescheiden.

De proefpersonen droegen gedurende 30 minuten wattenballetjes in de lies en onder de oksel, waarna die stalen werden gebruikt om de honden te trainen.

Onder de deskundige leiding van Bart Meeus en Ellen Van Krunkelsven van de Directie Hondensteun van de Federale Politie hebben hondengeleiders van Defensie, Federale Politie en Civiele bescherming verschillende maanden dagelijks met hun honden getraind. De trainingen vonden plaats bij de Directie Hondensteun van de Federale Politie in Neerhespen.

Wetenschappelijk succes

De studie gaf sneller resultaat dan verwacht. Op 8 maart 2021 werd een eerste fase afgerond. De speurhonden hadden na 10 weken training reeds een gemiddelde specificiteit van 98%, (slechts 2% vals positieven) en een gemiddelde sensitiviteit van 81% (slechts 19% vals negatieven) ontwikkeld.

Toen het voorziene budget op was, beslisten de trainers van de Federale Politie en de diverse hondengeleiders hun trainingen 1 dag per week verder te zetten op vrijwillige basis.

Daarbij bleken de resultaten nog te verbeteren, en bereikten vandaag bijna 100% sensibiliteit en specificiteit. De honden konden zowel bij kinderen als bij volwassenen COVID-19-infecties opsporen.

De verschillende varianten van COVID-19 (Zuid-Afrikaanse, Britse en Indische) vormden geen probleem voor de honden. De coronahonden waren hierin heel efficiënt en moesten niet voor elke variant apart worden opgeleid.

Ook vaccinatie bracht de honden niet op een dwaalspoor: ze konden stalen van pas gevaccineerde personen (met verschillende beschikbare vaccins) steeds correct categoriseren.

Op 26 mei 2021 gaf de multidisciplinaire stuurgroep van het onderzoeksproject een stand van zaken aan de Belgische Task Force Testing.

De Task Force Testing onderstreepte het belang en de interessante outcome van deze studie, maar besliste dat het in de huidige omstandigheden niet opportuun is om honden operationeel in te zetten, en dit om volgende redenen:

Een studie wees uit dat 10% van de bevolking bang is van rechtstreeks contact met honden.

De momenteel gevalideerde test met honden (de wattenbolletjes 10 minuten onder de oksel houden blijkt voldoende) biedt geen meerwaarde tegenover de huidige sneltesten die ook binnen de 10 minuten resultaat geven.

De 6 gevalideerde honden hebben nog steeds andere taken zoals het speuren naar explosieven en de "search and rescue" van mensen.

Het zou te lang duren om nieuwe honden af te richten om rechtstreeks op mensen te speuren.

Er is op dit moment in België geen enkel juridisch kader voor de inzet van "Medical Detection Dogs".

De stuurgroep zal nu verder alle onderzoeksgegevens verwerken en zal, zodra de resultaten van de chemische analyses binnen zijn, alles samenvatten in een wetenschappelijke publicatie.

Ondertussen zal de stuurgroep ook bekijken hoe er een wettelijk kader kan worden gecreëerd voor het gebruik en certificering van "Medical Detection Dogs" in het algemeen. Er is al een protocol opgemaakt en binnenkort wordt er overlegd met BELAC, de Belgische accreditatie- instelling.

Over de honden

Alle honden die bij dit project betrokken waren, waren vooraf al opgeleid als speurhond, zij het voor andere geuren (explosieven, menselijke geur voor search & rescue).

Half december 2020 zijn 11 hondenteams, telkens bestaande uit een hond met begeleider, van de Federale Politie, Defensie, en Civiele Bescherming gestart aan de opleiding tot coronahond.

In een latere fase werd slechts verder gewerkt met 6 teams, wegens het tekort aan coronapositieve stalen, en om de honden intensiever te kunnen trainen.
De honden, 1 Springer Spaniel, 1 Border Collie en 4 Mechelse Herdershonden, zijn tussen de 1 en 7 jaar oud.

De honden werden in deze studie getraind om met zweetstalen te werken, en dus niet rechtstreeks op mensen te speuren. Dat laatste vergt een totaal andere techniek van trainen die zeker mogelijk is, maar een andere set up vergt.

Daarvoor moeten andere honden volledig van nul af aan opgeleid worden. Dergelijke honden zouden dan ingezet kunnen worden aan de ingang van evenementen of in luchthavens, zoals gebruikelijk bij drugshonden.

Geslaagd project, met dank aan velen

Voor het verzamelen van stalen van coronapositieve personen werd een beroep gedaan op de medische wereld.

Gedurende de hele duur van de studie werkten de volgende instellingen daaraan mee: de ziekenhuizen CHU-Liège (University Hospital Uliège), CHU Notre-Dame des Bruyères (Liège), CHU St Pierre Brussels, Clinique Saint-Pierre Ottignies, AZ Glorieux Ronse ziekenhuis, AZ Oudenaarde ziekenhuis, OLVZ ziekenhuis Aalst, Jan Yperman ziekenhuis Ieper, Zna Stuivenberg, UZ Gent, Jan Palfijn ziekenhuis Gent, AZ Maria Middelares Gent, AZ Sint-Vincentius Deinze, AZ Jan Portaels Vilvoorde en de WoonZorgCentra WZC Curando Ruiselede en WZC Armonea Wilrijk en WZC Armonea Spanjeberg Asse.
Zo kregen de onderzoekers duizenden stalen van meerdere honderden patiënten.

Via KIWANIS Belgium – Luxemburg werden in een mum van tijd zweetstalen verzameld van meer dan 550 vrijwilligers, verspreid over het hele land. Al deze vrijwilligers werden PCR-getest in het laboratorium van POULPHARM, dat ook instond voor de logistiek.

De stuurgroep richt een oprecht woord van dank aan alle personen die betrokken waren bij dit project: de hondengeleiders, de trainers van de Directie Hondensteun, de coördinatoren van de deelnemende ziekenhuizen en woonzorgcentra, de leden van KIWANIS BELUX en de vele andere vrijwilligers zonder wiens tomeloze en belangeloze inzet dit project onmogelijk was geweest.

De stuurgroep van Belgische COVID-19-honden bestaat uit

Prof. Dr. Frank Gasthuys, Faculteit Diergeneeskunde, UGent
Prof. Dr. Hugues Guyot, Faculteit Diergeneeskunde, ULiège
Dr. Chris Callewaert, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, UGent
Dr. Miguel Stevens, past president International Working Dog Breeding Association
Eerste hoofdcommissaris Rony Vandaele, directeur hondensteun Federale Politie